Lôi Lạp
Theo các ghi chép lịch sử, trước khi có tên Gò Công, vùng đất này có tên là Lôi Lạp(chữ Hán: 雷巤), một phủ của Chân Lạp. Năm 1757, chúa Nguyễn Phúc Khoát giành quyền kiểm soát vùng đất này, mở đầu cho quá trình khai phá và định cư của người Việt.
1. “Lôi Lạp (雷巤)” là gì?
Lôi Lạp (雷巤) là tên Hán–Nôm xưa của một địa danh thuộc vùng Gò Công, từng được ghi trong các địa chí triều Nguyễn (như Đại Nam nhất thống chí, Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức, v.v.).
Trong các tư liệu cổ, vùng Gò Công ngày nay từng có nhiều tên như:
- Tổng Long Vĩnh Hạ (隆永下),
- Xã Lôi Lạp (雷巤社),
- Tổng Hòa Lạc, Tân Niên, Vĩnh Hựu, v.v.
2. Vị trí ước đoán
Theo các bản địa chí triều Nguyễn, xã Lôi Lạp (雷巤) nằm ở vùng ven biển Gò Công, tức phía Đông Nam của tỉnh Định Tường xưa, tương ứng với:
khu vực Gò Công Đông hoặc gần Tân Phú Đông – Tiền Giang ngày nay.
Nhiều nhà nghiên cứu địa danh Nam Bộ (như Sơn Nam, Huỳnh Minh) cho rằng “Lôi Lạp” thuộc vùng ven rạch Gò Công, giáp biển Cửa Tiểu – Cửa Đại, nơi có đất thấp, sình lầy, nhiều rừng đước rậm — nên tên “Lôi Lạp” có thể phản ánh địa hình hoang vu, rậm rạp, đúng với ý nghĩa cổ của chữ “巤” (rậm, gồ ghề, bờ bụi).
3. Giải nghĩa tên “雷巤”
- 雷 (Lôi): sấm sét, tiếng động lớn, chỉ vùng hay có bão tố, giông gió.
- 巤 (Lạp): rậm rạp, gồ ghề, chỉ vùng rừng sậy, bãi bồi, địa hình không bằng phẳng.
“Lôi Lạp” có thể hiểu là “vùng rậm rạp, thường có sấm gió”, tức vùng đầm lầy, rừng nước ven biển Gò Công xưa.
Tên gọi này phản ánh đặc trưng tự nhiên hoang sơ của vùng đất mới khai phá.
4. Ghi chép trong sử liệu
Một số bản ghi có nhắc:
雷巤社，隸隆永下總，定祥省高公府。 (Xã Lôi Lạp, thuộc tổng Long Vĩnh Hạ, phủ Gò Công, tỉnh Định Tường.)
Điều đó chứng tỏ đây là một đơn vị hành chính có thật, tồn tại từ cuối thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XIX, trước khi các đơn vị hành chính Gò Công được chia lại thời Tự Đức.
Tóm tắt ngắn gọn:
| Mục | Thông tin |
|---|---|
| Tên Hán–Nôm | 雷巤 (Lôi Lạp) |
| Phiên âm | Lôi Lạp |
| Loại | Xã cổ thuộc tổng Long Vĩnh Hạ |
| Thời kỳ | Cuối thế kỷ XVIII – giữa XIX (thời Nguyễn) |
| Thuộc | Phủ Gò Công, tỉnh Định Tường |
| Vị trí nay | Vùng Gò Công Đông – Tân Phú Đông, Tiền Giang |
| Ý nghĩa tên | “Vùng rậm rạp, thường có sấm gió”; địa hình hoang vu ven biển |