Xem mã nguồn của Trang Chính

<big>'''Gò Công - Bách khoa toàn thư'''</big>

[[Tập tin:Gcoongorgg.jpg|nhỏ|Logo: Nguyen Pham]]

''Thanh lịch [[Gò Công]] xứ biết chơi,'' <br>
''[[Địa linh nhân kiệt|Địa linh nhơn kiệt]] quả như lời.'' <br>
''Võ công hùng cứ bia ngàn thuở,'' <br>
''Phạm tộc phủ thờ quới một nơi.''<ref>[[Nam Kỳ phong tục nhơn vật diễn ca]]</ref> 

Gò Công là tỉnh cũ ([[Tỉnh Gò Công]]) ở miền Tây Nam Bộ (Đồng bằng sông Cửu Long), Việt Nam. Tỉnh này được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1900, tồn tại vào [[thời Pháp thuộc]] và bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa giải thể vào cuối năm 1956. 

Tuy nhiên, sau đó tỉnh Gò Công lại được chính quyền Việt Nam Cộng hòa tái lập vào năm 1963, tiếp tục tồn tại và bị mất tên gọi đơn vị hành chính cấp tỉnh từ tháng 2 năm 1976 cho đến 2025 thì bị sáp nhập vào tỉnh Đồng Tháp.

== Lịch sử ==


{| class="wikitable sortable hometable" style="float:right; max-width:450px;"
! colspan="2" |Gò Công
|-
!Tra cứu địa điểm Gò Công
|[https://data.gocong.org/ https://data.gocong.org]
|-
! colspan="2" |Địa lý
|-
| colspan="2" |'''Tọa độ:''' 10°22′B 106°40′Đ / 10,36°B 106,66°Đ
|-
!Diện tích
|102,36 km²
|-
!Dân số (2022)
|151.937 người
|-
!Mật độ
|1.4843 người/km²
|-
!Dân tộc
|Chủ yếu là Kinh và Hoa
|-
! colspan="2" |Hành chính
|-
!Quốc gia
|Việt Nam
|-
!Vùng
|Tây Nam Bộ
|-
!Thành lập
|16/2/1987
|-
!Tên gọi
|Các giả thuyết về [[tên gọi Gò Công]]
|-
!Bản đồ
|
* [[Bản đồ Gò Công]]
* [[Thành phố Gò Công]]
|-
!Khu vực
|
* [[:Thể loại:Gò Công|Vùng Gò Công]]
** [[Lôi Lạp]]
** [[Huyện Tân Hòa]]
** [[Thôn Thuận Tắc và Thuận Ngãi]]
** [[Làng Thành Phố]]
** [[Tỉnh Gò Công]] ([[Tỉnh Gò Công 1900-1913; 1924-1954|1900-1913; 1924-1954,]] [[Tỉnh Gò Công 1968-1975|1968-1975]], [[Tỉnh Gò Công 1954-1956; 1963-1975|1954-1956; 1963-1975]], [[Quận Gò Công]])
** [[Thị trấn Gò Công]]
** [[Thị xã Gò Công]] ([[Thị xã Gò Công 2020|2020]])
** [[Thành phố Gò Công]]
** [[Phường Gò Công]]
* [[:Thể loại:Gò Công Đông|Vùng Gò Công Đông]]
** [[Gò Công Đông|Huyện Gò Công Đông]]
* [[:Thể loại:Gò Công Tây|Vùng Gò Công Tây]]
** [[Gò Công Tây|Huyện Gò Công Tây]]
*[[:Thể loại:Tân Phú Đông|Vùng Tân Phú Đông]]
**[[Huyện Tân Phú Đông]]
|-
!Thơ ca - Nghệ thuật
|[[:Thể loại:Ca dao|<span class="gcbutton">Ca dao</span>]] [[:Thể loại:Nhạc Gò Công|<span class="gcbutton">Nhạc Gò Công</span>]] [[:Thể loại:Văn thơ về Gò Công|<span class="gcbutton">Văn thơ về Gò Công</span>]] 
|-
!Văn hóa - Lễ hội
|[[:Thể loại:Văn hóa|<span class="gcbutton">Văn hóa</span>]]
|-
!Từ địa phương
| [[:Thể loại:Phương ngữ|<span class="gcbutton">Phương ngữ</span>]] 
|-
!Tên gọi - Địa Danh
|[[:Thể loại:Danh xưng|<span class="gcbutton">Danh xưng</span>]] [[:Thể loại:Địa lý|<span class="gcbutton">Địa lý</span>]]
|-
!Đặc sản - Làng nghề
|[[:Thể loại:Đặc sản|<span class="gcbutton">Đặc sản</span>]] [[:Thể loại:Sản phẩm truyền thống|<span class="gcbutton">Sản phẩm truyền thống</span>]] 
|-
!Khảo cứu
|[[:Thể loại:Tiểu sử|<span class="gcbutton">Tiểu sử</span>]] [[:Thể loại:Tài liệu|<span class="gcbutton">Tài liệu</span>]] [[:Thể loại:Hình ảnh|<span class="gcbutton">Hình ảnh</span>]] [[:Thể loại:Chuyện xưa, Tích cũ|<span class="gcbutton">Chuyện xưa, Tích cũ</span>]]
|-
!Giao thông - Vị trí
|[[:Thể loại:Đường Sá|<span class="gcbutton">Đường Sá</span>]] [[:Thể loại:Giáo dục|<span class="gcbutton">Giáo dục</span>]] 
|-
!Nhóm Facebook
|https://www.facebook.com/groups/gocong
|}

=== Tên gọi ===

Về các tên cũ của vùng đất Gò Công trong lịch sử, nó đã trải qua một số tên gọi và cách gọi khác nhau tùy theo thời kỳ và cách tổ chức hành chính:

* [[Lôi Lạp]]<ref>Lôi Lạp (雷巤) chính là một tên gọi cũ, mang tính lịch sử của vùng đất Gò Công ngày nay (thuộc tỉnh Tiền Giang).

Theo các tài liệu lịch sử và địa chí:

Vùng đất Lôi Lạp xưa được nhắc đến vào khoảng năm 1757, dưới thời chúa Nguyễn Phúc Khoát.

Lôi Lạp (雷巤) là tên gọi ban đầu của vùng bán đảo Gò Công hiện tại.</ref> (雷巤): Đây là tên gọi của vùng đất này khi nó còn là một phủ của vương triều Khmer (Chân Lạp) trước năm 1757.
* [[Huyện Tân Hòa]]: Sau khi được Chúa Nguyễn tiếp quản, vùng Gò Công là một phần của huyện Tân Hòa, thuộc phủ Tân An, tỉnh Gia Định. Lúc này, “Gò Công” chỉ là tên của nơi đặt lỵ sở (trung tâm hành chính) của huyện Tân Hòa.
* [[Thôn Thuận Tắc và Thuận Ngãi]]: Vào thời vua Gia Long (đầu thế kỷ 19), trung tâm thị xã Gò Công ngày nay là hai thôn nhỏ này.
* [[Làng Thành Phố]]: Đến năm 1885, hai làng Thuận Tắc và Thuận Ngãi được sáp nhập và đổi tên thành “làng Thành Phố”. Đây là một cái tên khá độc đáo và có ý nghĩa quan trọng, cho thấy đây là một đô thị sớm phát triển ở Nam Kỳ.<ref>Gò Công – Bí ẩn Làng thành phố đầu tiên của lục tỉnh – Kỳ 1: Tìm lại dấu xưa Làng thành phố https://gocong.org/go-cong-bi-an-lang-thanh-pho-dau-tien-cua-luc-tinh-ky-1-tim-lai-dau-xua-lang-thanh-pho/

Bóng hình làng Thành Phố https://gocong.org/go-cong-bi-an-lang-thanh-pho-dau-tien-cua-luc-tinh-ky-1-tim-lai-dau-xua-lang-thanh-pho/ 

Pháp lập làng thành phố làm Tỉnh lỵ Gò Công https://gocong.org/phap-lap-lang-thanh-pho-lam-tinh-ly-go-cong/</ref>
* [[Tỉnh Gò Công]]: Trong một số giai đoạn dưới thời Pháp thuộc và thời Việt Nam Cộng hòa, Gò Công được nâng lên thành một tỉnh riêng biệt, với tỉnh lỵ đặt tại làng Thành Phố (sau là [[xã Long Thuận]]).
* [[Thị xã Gò Công]]: Sau năm 1975, khi các tỉnh sáp nhập để thành lập tỉnh Tiền Giang, Gò Công trở thành thị xã thuộc tỉnh Tiền Giang. Thậm chí có một giai đoạn ngắn (năm 1977-1979), thị xã Gò Công còn bị hạ cấp thành thị trấn Gò Công thuộc huyện Gò Công.
* [[Thành phố Gò Công]]: Kể từ ngày 1 tháng 5 năm 2024, Thị xã Gò Công đã chính thức được công nhận là Thành phố Gò Công trực thuộc tỉnh Tiền Giang.
Tên gọi Gò Công còn chỉ:
* Huyện [[Gò Công Đông]]
* Huyện [[Gò Công Tây]]
* Tỉnh cũ Gò Công, tồn tại trong hai giai đoạn 1900-1956 và 1963-1976; nay là một phần tỉnh Tiền Giang
* Huyện cũ Gò Công, ban đầu thuộc tỉnh tỉnh Mỹ Tho và sau đó thuộc Tiền Giang cho đến năm 1979; tương ứng với địa bàn [[thành phố Gò Công]], Gò Công Đông, Gò Công Tây và [[Tân Phú Đông]] thuộc tỉnh Tiền Giang
* [[Thị trấn Gò Công|Thị trấn cũ Gò Công]] thuộc huyện Gò Công, tồn tại từ 1977 đến 1987; tương ứng với phường 1 và phường 2 thuộc thành phố Gò Công
* Địa danh cũ Gò Công thuộc [[tổng Long Vĩnh Hạ]], huyện Long Thành, tỉnh Biên Hòa xưa; nay thuộc phường Long Thạnh Mỹ, thành phố Thủ Đức.
[[Tập tin:1881.jpg|nhỏ|Bản đồ Gò Công 1881]]
=== Thời nhà Nguyễn và đầu thời Pháp thuộc ===
Chúa Nguyễn Ánh sau khi chạy sang Xiêm, vào năm Đinh-Vị 1787 kéo quân trở về và qua vùng Gò Công (lúc đó thuộc huyện Tân-Hòa, tỉnh Định Tường), ông tiến hành củng cố quyền lực Nam Kỳ. [[Gò Công Được Lập Nền Hành Chánh]]

Gò Công thuộc huyện [[Tân Hòa]], phủ [[Tân An]], tỉnh [[Gia Định]]. Năm 1885, người Pháp gọi vùng đất này là "[[Làng thành phố]]", đô thị đầu tiên mang tên thành phố của Nam Kỳ Lục tỉnh, là sự hợp nhất của hai làng [[Thôn Thuận Tắc và Thuận Ngãi|Thuận Tắc và Thuận Ngãi]].

=== Thời Pháp thuộc ===
Năm 1876 Gò Công, vốn trước kia thuộc tỉnh [[Định Tường]] thời “[[Nam Kỳ Lục Tỉnh|Nam Kỳ lục tỉnh]]”<ref>Nam Kỳ Lục Tỉnh là tên gọi chính thức của sáu tỉnh thuộc miền Nam Việt Nam được người Pháp và triều Nguyễn tổ chức từ năm 1867–1868, sau khi Pháp chiếm trọn Nam Kỳ. Đây là giai đoạn hành chính quan trọng trong lịch sử Nam Bộ. </ref> (tiếng Pháp: ''[[Cochinchine]]''), trở thành một hạt tham biện (arrondissement) thuộc khu vực (circonscription) Mỹ Tho do thực dân Pháp đặt ra. Hạt tham biện (còn gọi là Tiểu khu hành chính, trị sở được dân gian quen gọi là tòa Bố) Gò Công gồm 4 tổng: [[Tổng Hòa Đồng Thượng|Hòa Đồng Thượng]] (có 8 làng), [[Tổng Hòa Đồng Hạ|Hòa Đồng Hạ]] (có 10 làng), [[Tổng Hòa Lạc Thượng|Hòa Lạc Thượng]] (có 10 làng), [[Tổng Hòa Lạc Hạ|Hòa Lạc Hạ]] (có 12 làng). Xem chi tiết bài [https://gocong.org/go-cong-tien-giang-hon-100-nam-truoc/ Gò Công – Tiền Giang hơn 100 năm trước]

Theo Nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn quyền Đông Dương đổi tất cả các hạt tham biện thành tỉnh thì từ ngày 1 tháng 1 năm 1900 hạt tham biện Gò Công trở thành tỉnh Gò Công, với số tổng và số làng không đổi. Tỉnh lị là [[thị xã Gò Công]].

Từ ngày 9 tháng 2 năm 1913 đến ngày 9 tháng 2 năm 1924, Gò Công trở thành quận thuộc tỉnh Mỹ Tho. Sau đó lại tái lập tỉnh Gò Công với 5 tổng, thêm [[tổng Hòa Đồng Trung]], số làng cũng thay đổi.

=== Thời Việt Nam Cộng Hòa ===
Năm 1956, chính quyền Việt Nam Cộng Hòa sáp nhập tỉnh Gò Công vào tỉnh Định Tường mới thành lập trên phần đất tỉnh Mỹ Tho. Ngày 20 tháng 12 năm 1963, chính quyền Việt Nam Cộng hòa tái lập tỉnh Gò Công, tách từ tỉnh Định Tường.

Gò Công là một tỉnh nhỏ, phía bắc với giáp hai tỉnh Long An và Gia Định, phía đông là biển Đông, phía nam giáp tỉnh Kiến Hòa, phía tây giáp tỉnh Định Tường. Ranh giới phía nam của Gò Công là [[sông Cửa Đại]], ranh giới phía bắc là [[Sông Vàm Cỏ|sông Vàm Cỏ Tây]], còn ranh giới phía đông bắc là sông Nhà Bè đổ ra cửa Soài Rạp.

Khi mới tái lập tỉnh Gò Công gồm 2 quận [[Quận Châu Thành|Châu Thành]] (đổi tên từ [[quận Gò Công]]) và [[Quận Hòa Đồng|Hòa Đồng]] với 4 tổng 31 xã. Ngày 6 tháng 4 năm 1965, chia quận Châu Thành (tỉnh Gò Công) thành 2 quận: [[Quận Hòa Tân|Hòa Tân]], quận lỵ tại [[xã Tân Niên Tây]] với 9 xã; [[Quận Hòa Lạc|Hòa Lạc]], quận lỵ tại [[xã Tăng Hòa]] với 9 xã; chia [[quận Hòa Đồng]] thành 2 quận: Hòa Đồng, quận lỵ tại xã Vĩnh Bình với 8 xã; [[Quận Hòa Bình|Hòa Bình]], quận lỵ tại [[xã Bình Luông Đông]] với 5 xã. Như vậy tỉnh Gò Công có 4 quận.

Tháng 2 năm 1976 tỉnh Gò Công nhập với Mỹ Tho thành tỉnh Tiền Giang. Hiện nay địa bàn tỉnh Gò Công cũ tương ứng với thị xã Gò Công và các huyện Gò Công Đông, Gò Công Tây.

=== Thời Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ===
Tháng 2 năm 1976, tỉnh Gò Công hợp nhất với tỉnh Mỹ Tho và thành phố Mỹ Tho để trở thành tỉnh Tiền Giang. Đô thị Gò Công trở thành thị xã trực thuộc tỉnh Tiền Giang cho đến ngày nay. Chính quyền tỉnh Tiền Giang dự kiến đến năm 2025 thị xã Gò Công sẽ trở thành thành phố trực thuộc tỉnh.
{| class="wikitable"
|'''1976'''
|Cơ cấu hành chính ban đầu của Tiền Giang
|Tỉnh Tiền Giang có Thị xã Gò Công (đô thị Gò Công cũ) và huyện Gò Công (bao gồm phần đất còn lại).
|-
|'''Năm 1977'''
|Điều chỉnh hành chính cấp huyện
|Theo Quyết định số 77-CP, Thị xã Gò Công được chuyển thành Thị trấn Gò Công thuộc huyện Gò Công.
|-
|'''Năm 1979'''
|Chia tách huyện Gò Công
|Huyện Gò Công được chia thành hai huyện mới: [[Huyện Gò Công Đông]] và [[Huyện Gò Công Tây]]. Thị trấn Gò Công lúc này thuộc huyện Gò Công Tây.
|-
|'''1987'''
|Tái lập Thị xã Gò Công
|Theo Quyết định số 37-QĐ/HĐBT ngày 16/2/1987 của Hội đồng Bộ trưởng, Thị xã Gò Công được tái lập trên cơ sở tách ra từ huyện Gò Công Tây (bao gồm cả thị trấn Gò Công và một số xã lân cận).
|-
|'''1994'''
|Thành lập các phường mới
|Chính phủ ban hành Nghị định 69-CP (23/6/1994) thành lập Phường 3 và Phường 4 thuộc Thị xã Gò Công.
|}

==== Thành Phố Gò Công ====
19/3/2024 Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua Nghị quyết thành lập [[Thành phố Gò Công]] trực thuộc tỉnh Tiền Giang, trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của Thị xã Gò Công.

1/5/2024 Nghị quyết thành lập Thành phố Gò Công có hiệu lực. Gò Công chính thức trở thành thành phố thứ hai của tỉnh Tiền Giang (sau thành phố Mỹ Tho), với 10 đơn vị hành chính cấp xã (7 phường và 3 xã).

==== Sáp Nhập vào Đồng Tháp ====
1/7/2025 Thành phố Gò Công bị giải thể.

Các đơn vị hành chính cấp xã của Thành phố Gò Công được sắp xếp lại và trở thành các [[:Thể loại:Gò Công - Đồng Tháp|phường/xã trực thuộc tỉnh Đồng Tháp]] mới.

Điều chỉnh cấp xã tại Gò Công: Theo Nghị quyết 1663/NQ-UBTVQH15 năm 2025 các đơn vị hành chính cấp xã của Gò Công giảm từ 10 xuống còn 4 đơn vị hành chính mới. 
{| class="wikitable"
|Đơn vị Hành chính Mới
|Loại hình
|Cơ sở hình thành (ĐVHC cũ của Thành phố Gò Công)
|Diện tích (km²)
|Dân số (người)
|-
|[[Phường Gò Công]]
|Phường
|Nhập toàn bộ: Phường 1, Phường 5, và Phường Long Hòa.
|10,06
|36.124
|-
|[[Phường Long Thuận]]
|Phường
|Nhập toàn bộ: Phường 2 và Phường Long Thuận.
|8,3
|29.715
|-
|[[Phường Bình Xuân]]
|Phường
|Nhập toàn bộ: Phường Long Chánh và Xã Bình Xuân.
|34,42
|32.052
|-
|[[Phường Sơn Qui]]
|Phường
|Nhập toàn bộ: Phường Long Hưng, Xã Tân Trung, và Xã Bình Đông.
|49,49
|48.590
|}
'''Tóm tắt sự thay đổi:'''

* Trước 1/5/2024 (Thị xã Gò Công): Có 10 đơn vị (5 phường, 5 xã, sau đó được sắp xếp còn 7 phường, 3 xã).
* Sau 1/5/2024 (Thành phố Gò Công): Có 10 đơn vị cấp xã.
* Sau 1/7/2025 (Khu vực Gò Công thuộc tỉnh Đồng Tháp mới): [[:Thể loại:Gò Công - Đồng Tháp|Khu vực Gò Công]] cũ được tinh gọn thành 4 phường mới, đều mang loại hình Phường (vì khu vực đô thị trung tâm được sắp xếp thành các phường).

Địa danh cũ trở thành khu vực: Khu vực đô thị Gò Công cũ chuyển từ cấp Thành phố/Thị xã thành các phường/xã trực thuộc tỉnh Đồng Tháp mới.

[[Tóm tắt về Gò Công|Xem tóm tắt các cột mốc]]

== Văn hóa ==
[[Tập tin:Đình cổ Tân Đông - Gò Công since 1892.jpg|nhỏ|Đình cổ Tân Đông - 1892]]
Là vùng đất giàu truyền thống văn hóa Nam Bộ, mang dấu ấn giao thoa giữa văn hóa nông thôn đồng bằng sông Cửu Long và ảnh hưởng đô thị từ thời Pháp thuộc. Văn hóa Gò Công thể hiện qua nhiều mặt:

=== Lễ hội và tín ngưỡng: ===
* Người dân duy trì các lễ hội truyền thống gắn với nông nghiệp, như lễ cúng đất, lễ cầu mưa, lễ hội đình làng, lễ hội Kỳ yên...
* Thờ cúng các anh hùng dân tộc và các vị thần linh địa phương vẫn phổ biến, thể hiện sự tôn kính tổ tiên và gắn bó cộng đồng.
* Tôn giáo tại Gò Công: Tại Gò Công, các tôn giáo chính bao gồm Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Cao Đài và Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam. Theo Niên giám thống kê Tiền Giang năm 2020, toàn tỉnh có 11 tôn giáo khác nhau, trong đó Phật giáo và Công giáo chiếm tỷ lệ lớn nhất.
* [[Tủ thờ Gò Công]] là một phần quan trọng trong văn hóa tín ngưỡng và đời sống tinh thần của người dân địa phương.

==== Các lễ hội đặc trưng: ====
* [[Lễ giỗ Anh hùng dân tộc Trương Định]]
* [[Lễ hội Nghinh Ông]] - Vàm Láng (tổ chức tại [[Lăng ông|Lăng Ông Nam Hải]], Gò Công Đông)
* [[Lễ hội Kỳ Yên]] (hay Lễ Cầu An, tổ chức tại các Đình làng, tiêu biểu như Kỳ Yên Vĩnh Bình ở Gò Công Tây)
* [[Lễ hội Quan Thánh Đế Quân]] (hay Vía Quan Thánh/Vía Ông, tổ chức tại Chùa Ông - Miếu Quan Đế, Thị xã Gò Công)

=== Ngôn ngữ và văn học dân gian: ===
* Tiếng nói địa phương mang âm hưởng Nam Bộ với nhiều từ ngữ cổ, gần gũi với đời sống sông nước.
* Các hình thức văn học dân gian như ca dao, tục ngữ, truyện kể phản ánh nếp sống, đạo đức và kinh nghiệm lao động của cư dân.

=== Kiến trúc và nghệ thuật: ===
* Đình, chùa, nhà cổ Gò Công thường mang kiến trúc Nam Bộ điển hình, kết hợp yếu tố Pháp – Việt từ thời thuộc địa.
* Nghệ thuật dân gian như hát bội, cải lương, múa dân gian vẫn được gìn giữ trong các dịp lễ hội.

=== Đời sống cộng đồng: ===
* Gò Công là vùng đất nông nghiệp trù phú, nên đời sống cộng đồng mang tính gắn kết, hiếu khách và trọng lễ nghĩa.
* Truyền thống nghề thủ công như dệt chiếu, làm nón lá vẫn tồn tại ở một số làng nghề.
== Con người ==
[[Tập tin:Chan-dung-0-4851-1721729554.jpg|nhỏ|Nam Phương Hoàng Hậu]]
Nơi đây có truyền thống học hành, nhiều người đỗ đạt cao trong các kỳ thi xưa rồi làm quan dưới các triều vua nhà Nguyễn. Ông [[Phạm Đăng Hưng]] đã từng làm quan Thượng thư dưới 3 triều vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị. Con gái ông là bà [[Từ Dụ Thái hậu|Phạm Thị Hằng]] là vợ vua Thiệu Trị, là mẹ vua Tự Đức tức [[Từ Dụ Thái hậu|Thái hậu Từ Dũ]] nổi tiếng trong lịch sử. 

Gò Công cũng là đất của hoàng hậu<ref>Tìm hiểu thêm: https://gocong.org/search/#gsc.tab=0&gsc.q=ho%C3%A0ng%20h%E1%BA%ADu&gsc.sort=</ref>, người phụ nữ xứ này hãnh diện với tên gọi “Gò Công nhan sắc”; và Gò Công nổi tiếng với những nghệ nhân khéo tay, sáng tạo làm nên “cái tủ thờ” có giá trị văn hóa nghệ thuật mang tầm cỡ quốc gia.

== Giáo dục - Y tế ==

=== Giáo dục ===
Thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20: Gò Công nổi bật với phong trào [[:Thể loại:Giáo dục|văn hóa và giáo dục]]. Nhiều tác phẩm văn học quốc ngữ đầu tiên được xuất bản tại đây, như ''Việt âm văn uyển'' (1911). 

Hiện nay: Gò Công có hệ thống giáo dục đa dạng, từ mầm non đến trung cấp. Trường Trung cấp Gò Công cung cấp các ngành nghề như cơ khí, điện – điện tử, kế toán và dịch vụ. Ngoài ra, các nhóm trẻ cũng đóng góp vào việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

=== Y tế ===
Trước năm 1975, Gò Công là một trong những trung tâm y tế quan trọng của miền Nam. Nơi đây có Bệnh viện Gò Công với quy mô lớn, phục vụ cho cả khu vực Gò Công và các huyện lân cận. Ngoài ra, các trạm y tế xã và đội ngũ y tế cơ sở cũng đóng vai trò quan trọng trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân.

Ở Gò Công, trận dịch kinh hoàng nhất xảy ra hồi năm 1905. Dịch tả xảy ra sau trận bão, có khoảng 50% dân số ở đây được ghi nhận là đã chết trong trận dịch này.  <ref>Theo Việt Cúc trong Gò Công cảnh cũ người xưa ghi lại:“ Mầm thời khí phát lên rồi mới bôn ba cứu chữa thì quá muộn. Phần đông dân chúng thuở ấy còn mê tín, chỉ cầu khẩn khấn vái tống ôn, không biết đến thuốc men, giữ vệ sinh. Người chết rất nhiều....Có gia đình nội trong 10 ngày chết 3 người. Có nhà thì đứa em chết sớm mai, chiều tối đứa chị chết.....Chết nhiều đến nỗi thiếu hòm, thiếu ván để đóng quách mà chôn....”</ref>

Y tế Gò Công hiện nay đã có sự phát triển mạnh mẽ, với hệ thống cơ sở y tế đa dạng và chất lượng dịch vụ ngày càng được nâng cao. Người dân Gò Công và các khu vực lân cận có thể tiếp cận các dịch vụ y tế chất lượng, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao.[[Tập tin:6329-4-Vietnamese-scaled.jpg|nhỏ|Gò Công Map]]
== Kinh tế ==

=== Thời kỳ trước năm 1975 ===
Thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20: Gò Công là một trong những trung tâm kinh tế, hành chính và văn hóa quan trọng của miền Nam. Sau năm 1862, làng Thuận Tắc trở thành trung tâm kinh tế, hành chính của chính quyền thuộc địa, với sự hình thành chợ Gò Công sầm uất nhất vùng. 

* Nông nghiệp: Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa, cây ăn trái và thủy sản.
* Thủ công nghiệp: Phát triển các nghề thủ công như dệt chiếu, đan lát, làm gạch ngói, cung cấp sản phẩm cho thị trường trong và ngoài vùng.

=== Sau 1975 ===

* Công nghiệp: Phát triển các khu công nghiệp như [[Khu công nghiệp dịch vụ dầu khí Soài Rạp|Khu công nghiệp Dịch vụ dầu khí Soài Rạp]], Khu công nghiệp Bình Đông, Khu công nghiệp Phú Tân, thu hút đầu tư trong và ngoài nước.
* Nông nghiệp: Đẩy mạnh sản xuất nông sản chất lượng cao, ứng dụng công nghệ cao vào trồng trọt và chăn nuôi.
* Kinh tế biển: Gò Công Đông xác định kinh tế biển là hướng phát triển chủ đạo, với trọng tâm hoàn thiện hạ tầng đồng bộ phục vụ kinh tế - xã hội.

== Giao thông ==
Trước năm 1975, giao thông Gò Công chủ yếu dựa vào đường thủy với hệ thống sông, rạch chằng chịt. Việc đi lại giữa Gò Công và Sài Gòn khi đó phần lớn qua [[phà Mỹ Lợi]] bắc ngang sông Vàm Cỏ. Tuyến phà này là cửa ngõ quan trọng nối liền Gò Công – Tân Hòa với quốc lộ 50, đồng thời là tuyến huyết mạch để vận chuyển hàng hóa, nông sản và hành khách giữa miền Đông và miền Tây Nam Bộ.

Sau năm 1975, [[:Thể loại:Đường Sá|hệ thống giao thông Gò Công]] được cải thiện đáng kể. Quốc lộ 50 được mở rộng, nối thông đến Thành phố Hồ Chí Minh; [[cầu Mỹ Lợi]] được khánh thành năm 2015 thay thế phà cùng tên, tạo thuận lợi lớn cho việc giao thương. Ngoài ra, các tuyến đường tỉnh và liên huyện được nâng cấp, giúp Gò Công kết nối nhanh hơn với Mỹ Tho, Gò Công Đông, Gò Công Tây và vùng ven biển.

=== Tên đường ở thành phố Gò Công trước năm 1975 ===

* [[Đường Phạm Đăng Hưng]] (cũ) nay là [[đường Trương Định]]
* [[Đường Võ Tánh]] nay là [[đường Rạch Gầm]]
* [[Đường Phan Thanh Giản]] nay là [[đường Lê Thị Hồng Gấm]]
* [[Đường Tân Hội]] và [[Đường Nguyễn Trãi|Nguyễn Trãi]] nay là [[đường Phan Chu Trinh]]
* [[Đường Lý Thường Kiệt]] nay là [[đường Phan Đình Phùng]]
* [[Cụm đường Huyện Nguơn, Chủ Sự Thiều, Tổng Thư, Đồ Chiểu|Đường Huyện Nguơn, Chủ Sự Thiều, Tổng Thư và Đồ Chiểu]] nay là [[đường Nguyễn Huệ]]
* [[Đường Huyện Tri]] nay là [[đường Võ Duy Linh]]
* Đường Hai Bà Trưng, Duy Tân và Tổng Đốc Phương nay là [[đường Hai Bà Trưng]]
* Đường Joffre, Thái Lập Thành, [[Đường Hộ Mưu|Hộ Mưu]] nay là [[đường Nguyễn Văn Côn]]
* [[Đường Nguyễn Thái Học]] nay là [[đường Thủ Khoa Huân]]
* Đường Phan Đình Phùng, Phan Châu Trinh nay là đường Nguyễn Trãi
* [[Đường Nguyễn Văn Thinh]] nay là [[Quốc lộ 50]]
* [[Đường Từ Dũ]] nay là [[đường Lý Tự Trọng]]
* Đường Hàm Nghi và [[Đường Lê Văn Duyệt|Lê Văn Duyệt]] nay là [[đường Lưu Thị Dung]]
* [[Đường Gia Long]] và [[Đường Trần Hưng Đạo|Trần Hưng Đạo]] nay là đường Trần Hưng Đạo.

=== Những con đường mất hẳn do quy hoạch ===

* [[Đường Đốc Phủ Vinh]]
* [[Hẻm số 13]]
* [[Đường Trịnh Hoài Đức]]
* [[Đường Paulus Của]]
* [[Đường Nguyễn Công Trứ]]
* [[Đường Nguyễn Du]]
* [[Đường Cả]]
* [[Đường Pétrus Ký]].

== Địa Lý ==
[[Tập tin:Gò Công ngập trong biển nước – Ảnh- tư liệu.jpg|nhỏ|Bão năm Giáp Thìn]]
Gò Công là một vùng đất thuộc tỉnh Tiền Giang, nằm ở phía Đông Nam của Đồng bằng sông Cửu Long. Vùng đất này có bờ biển dài hơn 32 km, giáp Biển Đông và nằm giữa các cửa sông lớn như Soài Rạp, Cửa Tiểu và Cửa Đại. Vị trí này rất thuận lợi cho nuôi trồng và đánh bắt thủy hải sản.

=== Khí hậu ===

* Mùa khô: từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau, nhiệt độ trung bình khoảng 27–27,9°C, lượng mưa trung bình từ 1.210 đến 1.424 mm/năm, giảm dần từ Bắc vào Nam
* Mùa mưa: từ tháng 5 đến tháng 11, nhiệt độ cao và ẩm ướt, lượng mưa tăng lên, tạo điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp và sinh thái.
Trận [[Bão năm Thìn|bão năm Giáp Thìn]] xảy ra vào ngày 1-5-1904, nhằm ngày 16-3 âm lịch, gây thiệt hại hầu hết các tỉnh ở Nam bộ. Trong đó, thiệt hại nặng nề nhất là Gò Công và vùng phụ cận, với trên 60% nhà bị sập đổ, 5.000 người chết trôi, 80% gia súc bị chết… Còn theo dân gian, truyền miệng qua thơ, vè, thì số người chết khoảng “một muôn hai” (tức khoảng 12.000 người).

=== Sinh thái ===
Gò Công có hệ sinh thái phong phú, đặc biệt là hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển. Rừng ngập mặn tại các xã như Tân Thành và Vàm Láng có diện tích khoảng 1.210 ha, bao gồm cả rừng phòng hộ và bãi bồi ven biển. Hệ sinh thái này không chỉ là nơi sinh sống của nhiều loài động, thực vật, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển và phát triển du lịch sinh thái.

Với bờ biển dài và hệ thống sông ngòi chằng chịt, Gò Công có tiềm năng lớn trong nuôi trồng và khai thác thủy sản. Các loài thủy sản nước lợ như tôm, cua, cá, sò, nghêu... có trữ lượng hàng năm ước tính khoảng 156.000 tấn tại các vùng cửa sông. Kinh tế biển không chỉ đóng góp vào thu nhập của người dân mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm và phát triển bền vững cho địa phương.

Năm Ất Tỵ (năm 1905), Gò Công bị nạn “[[Hoàng Trùng|hoàng trùng]]” (giặc châu chấu) phá hoại mùa màng khoảng gần nửa tháng, gây thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp rất nặng nề. Người ta cho rằng, loài châu chấu này từ châu Phi tràn đến, chúng bay rợp trời, có đến hàng mấy triệu con mỗi đàn, đậu đáp ở đâu thì chỗ đó cây cỏ “trơ xương”, trụi lá. Năm sau thì bị nạn “[[Bạch Đồng|bạch đồng]]”. Suốt từ tháng 6 âm lịch đến tháng 10 năm Bính Ngọ (năm 1906) trời trong xanh, không có lấy một giọt mưa. Ban đêm sao sáng đầy trời. Khô hạn nhằm vào lúc nông dân sửa soạn làm lễ hạ điền, xuống giống.

== Du lịch ==
[[Tập tin:Image-74.jpg|nhỏ|Dinh Chánh Tham Biện Gò Công]]
Gò Công đang phát triển du lịch sinh thái biển, kết hợp với văn hóa, lịch sử của vùng đất. Các điểm du lịch như Khu du lịch biển Tân Thành, vườn táo, di tích lịch sử cấp quốc gia và các cù lao ven biển thu hút du khách trong và ngoài tỉnh. Việc phát triển du lịch sinh thái không chỉ bảo tồn giá trị tự nhiên mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường.

Gò Công có nhiều địa điểm du lịch văn hóa và sinh thái nổi bật, bao gồm: [[Dinh Đốc phủ Hải]] (Nhà Đốc Phủ Hải), [[Khu du lịch biển Tân Thành|Biển Tân Thành]] (Biển Gò Công), [[Đình Trung]], [[Lăng Hoàng Gia]] ([[Phạm Đăng Hưng|Đức Quốc Công Phạm Đăng Hưng]]), [[Đền thờ Trương Định|Đền thờ]] và [[Lăng mộ Trương Định|Lăng mộ]] anh hùng dân tộc [[Trương Định]], [[Mộ Bát Lăng]], [[Đình Tân Đông]] ([[Đình Gò Táo]]), [[Dinh Tỉnh Trưởng]] Gò Công, [[Khu du lịch sinh thái Làng Yến]], [[Khu mộ Đá Ong (Khu mộ Bà Tương)]], [[Miếu Võ Quốc Công|miếu thờ Võ Tánh]]...

== Đặc sản - Ẩm thực ==
Gò Công là vùng đất nổi tiếng với nhiều đặc sản mang đậm hương vị Nam Bộ. Trong đó, sơ ri Gò Công và mắm Gò Công là hai sản vật tiêu biểu gắn liền với đời sống và văn hóa ẩm thực địa phương. [[Sơ ri Gò Công]] được trồng chủ yếu ở xã Tân Trung, Bình Xuân và phường 2, thị xã Gò Công, nổi tiếng nhờ trái nhỏ, vỏ mỏng, vị ngọt thanh và giàu vitamin C. Giống sơ ri này đã trở thành thương hiệu đặc trưng của vùng đất Gò Công ven biển.

[[Mắm Gò Công]] có nhiều loại như mắm tôm chua, mắm cá linh, mắm cá sặc... được chế biến theo phương pháp truyền thống, giữ nguyên hương vị mặn mòi của biển và đồng ruộng. Mắm Gò Công không chỉ là món ăn dân dã trong bữa cơm Nam Bộ mà còn là đặc sản được du khách tìm mua làm quà. [[Sam biển Gò Công]], [[Nghêu Gò Công]] là một loại hải sản đặc sản nổi bật ở vùng biển xã Vàm Láng, Tân Thành, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang. [[Bánh giá Gò Công|Bánh vá]], còn gọi bánh giá, là món ăn đặc sản chỉ thấy ở Gò Công (Tiền Giang), đặc biệt nổi tiếng tại Chợ Giồng (Gò Công Tây).

Các đặc sản khác: [[Vọp Gò Công]], [[Nham Gò Công]], [[Hủ tíu Gò Công]], [[Tôm xe cán]], [[Bông lục bình]], [[Cá bống dừa]], [[Gỏi Nham Gò Công]], [[Dưa hấu Gò Công]], [[Chè Sơn Qui]]

== Văn chương - Thơ ca<ref>Tham khảo https://ca-dao.com/</ref> ==
Gò Công cũng có nhiều cây bút Hán Nôm khá nổi tiếng như Tú tài [[Trần Văn Hội]] (Tú Hội), [[Trần Quang Hùng]] (Chủ Hùng), [[Ông Chủ Sự Thiều|Trần Đình Thiều]] (Chủ sự Thiều), [[Huỳnh Đình Nguơn|Huỳnh Đình Ngươn]]... Một số bài thơ Nôm của Huỳnh Đình Ngươn hiện còn được lưu giữ là [[Bóng người|Bóng người,]] [[Uống rượu say]], Cọp vẽ, [[Đi xe lửa]], Ngựa sút chuồng bị phạt, đặc biệt là bài cửu thủ liên hoàn Du hoạn ư Tho giang cảm tác... Khi ông mất, 20 năm sau, Lê Sum đã phiên âm bài nầy ra chữ quốc ngữ và in trong Việt âm Văn uyển.

Đây cũng là quê hương của nữ thi sĩ [[Nguyễn Thị Kiêm|Lê Thị Kim]] (nữ sĩ [[Nguyễn Thị Manh Manh|Manh Manh]]) và [[Phan Thị Bạch Vân]], chủ nhân Nữ lưu thơ quán Gò Công.  

Một trong những câu ca dao nổi tiếng về Gò Công là:<blockquote>"Đèn nào cao bằng đèn Châu Đốc,<br>
Gió nào độc bằng gió Gò Công."</blockquote>Câu ca dao này không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của Gò Công mà còn phản ánh sự khắc nghiệt của thiên nhiên nơi đây.

=== Thơ về Gò Công<ref>Thơ về Gò Công https://gocong.org/book/tuyen-tap-tho-go-cong/</ref> ===
Gò Công cũng là nguồn cảm hứng cho nhiều thi sĩ. Nhà thơ Nguyễn Liên Phong đã viết trong [[Nam Kỳ phong tục nhơn vật diễn ca]]:<blockquote>"Thanh lịch Gò Công xứ biết chơi,<br>[[Địa linh nhân kiệt]] quả như lời."</blockquote>Bài thơ này ca ngợi vẻ đẹp thanh lịch và truyền thống văn hóa của Gò Công. Ngoài ra, nhà thơ Bùi Giáng trong bài "[[Kỷ niệm Gò Công (Bùi Giáng)|Kỷ niệm Gò Công]]" cũng đã viết:<blockquote>
Bên vườn ngày ấy có mai<br />
Nở hoa bên trúc một ngày đầu xuân<br />
Ấy ngày tôi đến Gò Công<br />
Ba mươi năm vẫn còn mong trở về<br />
Về xem trở lại sơn khê<br />
Gò Công còn có như ngày đầu tiên<br />
Bên vườn còn bóng thuyền quyên?<br />
Đi về phảng phất thần tiên điệu đàn<br />
Về sau bỗng gặp muôn vàn<br />
Giấc trưa giờ ngọ một nàng Tiên Ngâu<br />
Nàng tiên ấy đã đi đâu<br />
Hay còn lẩn quất giữa màu lá cây?
</blockquote>Bài thơ này thể hiện nỗi nhớ và tình cảm sâu sắc của tác giả đối với Gò Công.

=== Ca dao ===

Có bún nào ngon hơn bún Chợ Gạo<br />
Có đứa nào xạo bằng thằng Út Gò Công

Anh đi đóng đáy Bãi Ngang<br />
Ngó qua Láng Lộc thấy nàng lượm tôm.

Ai về Tân Phước Rạch Già<br />
Gởi con cá lóc hái cà nấu canh

Anh đi chuyến gạo Gò Công,<br />
Anh về Bao Ngược<ref>''Vàm Bao Ngược: Tên cửa sông tiếp giáp giữa sông Vàm Cỏ và sông Soài Rạp, thuộc địa phận huyện Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Lòng sông ở đây sâu, nước chảy mạnh, thường có sóng to gió lớn, nên trước đây thường xảy ra tai nạn đắm thuyền.''</ref>, bị giông đứt buồm.

Anh ơi về tới Gò Công<br />
Nhớ mua bánh giá chợ Giồng tặng em

Đây cũng là quê hương của nhà văn [[Hồ Biểu Chánh]], nhà văn Sơn Vương... Trong những năm 1925-1930, tại đây đã có Nhà xuất bản Nữ lưu thơ quán của [[Phan Thị Bạch Vân]] nổi tiếng toàn quốc, tập hợp nhiều cây bút tiến bộ đương thời cổ động cho nữ giới mở mang học vấn và bảo vệ luân lý đạo đức.

== Âm Nhạc ==
[[File:Mẹ Gò Công - Bảo Yến.mp4|thumb|400px|Mẹ Gò Công - Bảo Yến - [[:Thể loại:Nhạc Gò Công|Nhạc Gò Công]]]]

Vùng đất Gò Công là nơi sản sinh ra nhiều nhạc sĩ tài năng, góp phần làm phong phú nền âm nhạc trữ tình Việt Nam, đặc biệt là dòng nhạc quê hương, tiền chiến.

Hai tên tuổi tiêu biểu là nhạc sĩ [[Lê Dinh]] và [[Hoàng Phương]].

* [[Lê Dinh]] (1934 – 2020), thành viên của nhóm Lê Minh Bằng nổi tiếng, là tác giả của nhiều ca khúc được yêu mến như ''Tình yêu trả lại trăng sao'', ''Bảo Tố'', và là người thầy dạy nhạc cho nhạc sĩ Hoàng Phương.
* [[Hoàng Phương]] (1943 – 2002) được mệnh danh là "Ông hoàng nhạc Gò Công" với những sáng tác mang âm hưởng dân ca, trữ tình sâu lắng. Tác phẩm nổi bật nhất của ông là "Hoa sứ nhà nàng" (''Hoa sứ nhà em'') đã "làm mưa làm gió" khắp nơi, cùng với "[[Mẹ Gò Công]]", "[[Chuyện tình hoa muống biển]]".

Các tác phẩm của những nhạc sĩ Gò Công, đặc biệt là nhạc của Hoàng Phương, đã được nhiều ca sĩ tên tuổi thể hiện thành công, trong đó có Bảo Yến (người đã góp phần làm nên tên tuổi cho băng nhạc Gò Công nổi tiếng thập niên 1980) và Phương Dung.

Những sản phẩm độc đáo của vùng Gò Công như: điệu [[Lý Con Sáo Gò Công|lý con sáo Gò Công]], vẫn còn được lưu giữ.

== Ghi chú ==
<references />

== Tài liệu tham khảo ==

* Việt Cúc: [[Gò Công cảnh cũ người xưa]], Tự xuất bản 1969
* Girmeld Monographie de province de Go Cong 1936, Tham biện Chủ tỉnh Gò Công, Người dịch: Huỳnh Văn Phát.
* Huỳnh Minh: [[Gò Công xưa|Gò Công xưa và nay]], NXB Cánh Bằng, 1969.
* Gia phả họ Trần (bản chữ Quốc ngữ), Gia pháp gia đình họ Trần – Gò Công (họ Trần của bà Trần Thị Sanh, người vợ thứ của Trương Định)
* [[Gia Định Thành Thông Chí|Gia Định thành thông chí]] (嘉定城通志) hay ''Gia Định thông chí'' (嘉定通志) là một quyển địa chí của Trịnh Hoài Đức (1765-1825) viết về miền đất Gia Định bằng chữ Nho và chữ Nôm, là một sử liệu quan trọng về Nam Bộ thời nhà Nguyễn.
* [[Nam Kỳ Và Cư Dân Các Tỉnh Miền Đông|Nam kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Đông]] - J. C. Baurac
* [[South Vietnam]] - Official Standard Names Approved by the United States Board on Geographic Names, 1971
* [[Địa chí Tiền Giang]] - Trần Hoàng Diệu, Nguyễn Anh Tuấn, 2005
* [[Tự vị tiếng nói miền Nam]] - Vương Hồng Sến, 1998
* [[Từ điển địa danh hành chính Nam Bộ]] - Nguyễn Đình Tư, 2008
* [[Gò Công Vọng Tiếng Đất Lành]] - Phan Thanh Sắc, 2020
* [[Gò Công Lặng Thầm Hương Sắc]] - Phan Thanh Sắc, 2020
* [[Gò Công Thao Thức Dấu Xưa]] - Phan Thanh Sắc, 2020
* [[Gò Công Từ Làng Thành Phố]] - Phan Thanh Sắc, 2022

== Thống kê ==

<p>Chúng ta có khoảng '''{{NUMBEROFPAGES}}''' trang nội dung các loại</p>

<p>'''Mời đóng góp:''' [[Đặc biệt:Trang cần thiết|Trang cần viết]]</p>

<div style="background: aliceblue;padding: 15px;border: 1px solid #4054af;border-radius: 3px;color:#ed5381; margin-bottom:15px">Trang nầy có một số thông tin ngắn gọn (ví dụ như tiểu sử [[Nam Phương Hoàng hậu]]). Vì vậy hãy tìm thêm trên trang chính https://gocong.org/search để xem những bài viết dài, phân tích chi tiết hơn.</div>